آنچه در روایات در خصوص آخرالزمان و وقوع امر قائم رسیده است حاکی از چهار مرحله اصلی به شرح زیر است:
- فرج
- خروج
- ظهور
- قیام
بدیهیست این عبارات به یک مفهوم نیستند و اگر بخواهیم ترتیبی لحاظ کنیم که هم منطقی باشد و هم از طریق روایات قابل اثبات باشد، بهمان صورت بالا خواهند بود. مثلاً منطقی آن است که بین “ظهور” و “قیام” اول “ظهور” باشد و بعد “قیام”. از طرفی موردی مثل “فرج” در هر مرحله که فرض شود منطقی خواهد بود و حتی ممکن است در چند مرحله باشد که با کمک روایات به جایگاه صحیح آن می توانیم برسیم. اغلب محققین با یکی فرض نمودن همه موارد فوق بعضاً دچار تناقضاتی شده اند که ان شا الله با این بررسی برطرف خواهد شد.
بر این اساس بازگشت مهدی موعود عج طی چهار مرحله به شرح زیر خواهد بود:
1- فرج (مرحله اول):
فرج بصورت دقیق پس از مرگ خلیفه حجاز و وقوع اختلاف در حکومت آن خواهد بود.
2- خروج (مرحله دوم):
در روایات به دو صورت اصلی عنوان شده است:
– خروج از غیبت بصورت خروج از مدینه به سمت مکه جهت شروع قیام
– خروج از غیبت بصورت خروج از محل استقرار ایشان در مکه به سمت کعبه جهت شروع قیام
که هر دو مورد می تواند صحیح باشد. (در سالی فرد و احتمالاً در ماه محرم روز جمعه). در این مرحله حضرت برای یاران خاص و نزدیکان خویش شناخته خواهد بود. مانند داستان حضرت یوسف که در مرحله اول خود را بصورت پنهانی به برادر خود بنیامین معرفی نمود.
3- ظهور (مرحله سوم):
ایشان پس از خروج در کنار کعبه ضمن ایراد خطابه بصورت رسمی ظهور نموده و خود را معرفی می نمایند. (در روز جمعه)
4- قیام (مرحله چهارم):
در ادامه “ظهور” و همان روز حضرت پس از ایراد خطابه ضمن بیعت با جبرییل و 313 یار اصلی، رسماً قیام جهانی خود را آغاز می نمایند. (احتمالاً پس از نماز عشاء در همان روز که شب شنبه و شب عاشورا خواهد بود)
کلمات چهارگانه فوق در بعضی روایات بصورت کلی و یا به معنی خود کلمه (مثلا قیام به معنای ایستادن و یا کلمه خروج به معنی خارج شدن از یک مکان) نیز بکار رفته که طبعاً خارج از موضوع بحث است و از آنها صرفنظر شد.
همچنین در بعضی روایات بصورت کلی و با شروط عمومی و یا شروط غیر حتمی آمده است که چون ارتباط و یا تضادی با مبحث فعلی نداشتند، طرح نشدند. (مثلا وقوع ظهور بعد از ناامیدی و یا بعد از خروج سفیانی)
منابع :
1- احادیث در باب “فرج” :
- امام باقر (ع): چون در میان بنی عباس اختلاف پدید آید چشم به راه فرج و گشایش باشید و فرج شما حاصل نمی شود مگر بعد از اختلاف بنی فلان (إذا اختلف بنو فلان فیما بینهم، فعند ذلک فانتظروا الفرج، ولیس فرجکم إلا فی اختلاف بنی فلان)
منابع: غیبه الطوسی / إعلام الورى / مختصر بصائر الدرجات / إثبات الهداه / نعمانی / غیبه الطوسی / إعلام الورى / حلیه الأبرار / البحار / منتخب الأثر / بشاره الاسلام / عقد الدرر / القول / برهان المتقی / لوائح السفارینی و …
- امام صادق (ع): هنگامیکه مردم در عرفات در حال وقوف مى باشند، ناگاه سواره اى سوار بر شتر سریع و تیز تک نزد مردم آمده و خبر مرگ خلیفه اى را که با مرگ او فرج آل محمد ص و فرج همگى مردم آغاز می شود به آنها مى رساند (بینا الناس وقوف بعرفات إذ أتاهم راکب على ناقه ذعلبه یخبرهم بموت خلیفه یکون عند موته فرج آل محمد (ص) وفرج الناس جمیعا)
منابع: إثبات الهداه / نعمانی / البحار / منتخب الأثر / بشاره الاسلام / عقد الدرر / برهان المتقی
- امام صادق (ع): فرج وگشایش همه اش در گرو هلاک شدن فلانى از بنى عباس مىباشد (الفرج کله هلاک الفلانی من بنی العباس)
منابع: إثبات الهداه / نعمانی / البحار / بشاره الاسلام
- امام صادق (ع): زمانیکه بنى عباس با یکدیگر اختلاف کرده وقدرت و حکومت آنها از هم گسسته شود در آنزمان اتنظار فرج داشته باشید (إذا اختلف ولد العباس ووهى سلطانهم… فعند ذلک فانتظروا الفرج)
منابع: الکافی / النعمانی / البحار / بشاره الاسلام
2- احادیث در باب “ظهور” :
- امام باقر (ع): حضرت مهدى (ع) بعداز نماز عشا در مکه ظهور کرده و همراه او پرچم رسول الله می باشد. (یظهر المهدی بمکه عند العشاء ، ومعه رایه رسول الله )
منابع: ملاحم ابن طاووس / الصراط المستقیم / إثبات الهداه / منتخب الأثر و …
- علی (ع): مهدی میان رکن و مقام ظهور می نماید (المهدی من ذریتی ، یظهر بین الرکن والمقام)
منابع: إثبات الهداه / مستدرک الوسائل / الشیعه والرجعه و …
3- احادیث در باب “خروج” :
- محمد (ص): پس از مرگ خلیفه حجاز اختلافى خواهد افتاد آنگاه مهدى (ع) از مدینه خارج شده وبه مکه مى رود. (یکون اختلاف عند موت خلیفه ، فیخرج رجل من المدینه فیأتی مکه)
منابع: العمده / ملاحم / کشف الغمه / غایه المرام / حلیه الأبرار / البحار و …
- امام باقر(ع): تا آنکه حضرت خروج کرده ودر عقبه طوى در میان سیصدوسیزده نفر به عدد أهل بدر فرود مى آید. (حتى یخرج فیهبط من عقبه طوى فی ثلاثمائه وثلاثه عشر رجلا عده أهل بدر)
منابع: البحار/ إثبات الهداه و …
- امام صادق (ع): هنگام قیام بر کعبه تکیه داده و سیصد و سیزده نفر از یاران آن حضرت گرد او جمع می شوند (فإذا خرج أسند ظهره إلى الکعبه واجتمع عنده ثلاثمائه وثلاثه عشر رجلا)
منابع: الغیبه / إثبات الرجعه / إثبات الهداه و …
4- احادیث در باب “قیام” :
- امام باقر (ع): زمانى که حضرت قائم (ع) در مکه قیام کرده و مى خواهد بسمت کوفه حرکت نماید منادى حضرت ندا می دهد…(إذا قام القائم بمکه وأراد أن یتوجه إلى الکوفه نادى منادیه)
منابع: بصار الدرجات / الکافی / النعمانی / کمال الدین و …
- امام باقر (ع): مهدی (ع) بین رکن ومقام قیام می کند. (فیقوم القائم بین الرکن والمقام)
منابع: النعمانی / العیاشی / غیبه الطوسی / عقد الدرر و …
- امام صادق (ع): مهدی روز عاشورا قیام خواهد نمود. گویا می بینم او را در روز شنبه دهم محرم که بین رکن ومقام ایستاده (ویقوم فی یوم عاشوراء لکأنی فی یوم السبت العاشر من المحرم قائما بین الرکن والمقام)
منابع: النعمانی / غیبه الطوسی / إعلام الورى / ملاحم ابن طاووس و …
الهم عَجِّلْ فَرَجَهُ،… وَ سَهِّلْ مَخْرَجَهُ،… وَاَدْرِکَ بِنا أَیَّامَهُ، ظهُورَهُ وَقِیامَهُ
والسلام
به قلم « محراب »
